Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Με πρωτοβουλία του ιστορικού «Φιλολογικού Συλλόγου “Παρνασσός”», από τα τέλη της δεκαετίας 1980, μία νέα εκδήλωση προστέθηκε σε αυτές που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στις 12 Οκτωβρίου για την Απελευθέρωση των Αθηνών. Μία εκδήλωση μνήμης για τους ήρωες και τις ηρωίδες που δικάστηκαν και καταδικάστηκαν μέσα στις αίθουσες αυτού του κτιρίου που είχαν μετατραπεί από τους κατακτητές σε Στρατοδικείο.
«Εθνικό μαρτυρολόγιο»
«Όταν ο θάνατος χτυπούσε στον Παρνασσό» όπως έγραψε ο Γιώργος Καράγιωργας.[1] ‘Η για την ανάγκη να γίνει «ένα εθνικό μαρτυρολόγιο που να περιλαμβάνει εκείνους που μαρτύρησαν» και στον Παρνασσό, όπως σημείωσε ο Γεώργιος Φτέρης (Γεώργιος Τσιμπιδάρος) που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας δραματικών σκηνών που διαδραματίστηκαν στις είσοδο του Μεγάρου κατά την διάρκεια της Κατοχής.[2]
Τα δικαστήρια που έστησαν οι Ιταλοί κι οι Γερμανοί στα χρόνια της κατοχής δεν υπηρέτησαν βεβαίως τη δικαιοσύνη αλλά την σκοπιμότητα. Εκατοντάδες Έλληνες εκτελέσθηκαν μετά από παρωδίες δικών, στις οποίες τα κριτήρια ενοχής άλλαζαν αναλόγως των περιστάσεων. Πως θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά, όταν οι Γερμανοί νομομαθείς υποστήριζαν πως η πηγή δικαίου της πατρίδας τους ξεκινούσε από τους στοχασμούς του Χίτλερ;
Στρατοδικείο
Ο εκάστοτε στρατιωτικός διοικητής, στη δικαιοδοσία του οποίου περιλαμβανόταν η χώρα μας, εξέφραζε τη δικαιοκριτική παράνοια του ναζισμού ποτίζοντας τους ελληνικούς τόπους με αίμα αθώων πατριωτών. Ελάχιστα μας έχουν απασχολήσει οι εγκληματικές αυτές δραστηριότητες των κατακτητών στην Αθήνα της κατοχής.[3] Οι Γερμανοί, μόλις κατέλαβαν την πρωτεύουσα, διάλεξαν το επί της οδού Σίνα 8 κτίριο για να εγκαταστήσουν το δικαστήριό τους, το οποίο έφερε τον βαρύγδουπο τίτλο «Feldgericht des Luftgaustabes Süd-Ost beim Befehlshaber Süd-Griechenland».
Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει Στρατοδικείο εξαρτώμενο από τον στρατηγό της αεροπορίας της νοτίου Ελλάδος. Τα δικαστήριο αυτό δίκαζε Έλληνες και Γερμανούς και λειτούργησε μόνον έναν χρόνο. Καταργήθηκε με το αιτιολογικό ότι η λειτουργία του δεν ήταν σύμφωνη με τα γερμανικά συμφέροντα, αφού τις δίκες των Γερμανών παρακολουθούσαν και Έλληνες μαθαίνοντας μυστικά του στρατού. Η αλήθεια ήταν πως οι στρατοδίκες δυσφορούσαν διότι συχνά στο εδώλιο βρέθηκαν ανώτεροι Γερμανοί αξιωματικοί κατηγορούμενοι για απάτες και κλοπές εις βάρος του ελληνικού λαού ή του στρατιωτικού ταμείου.
Κανείς δεν ξέχασε
Οι Έλληνες δικάζονταν ξεχωριστά στο Δικαστήριο που στήθηκε στην επιταγμένη αίθουσα του «Παρνασσού» στην πλατεία Καρύτση με τον τίτλο «Feldgericht des Befehlshabers Süd Griechenland». Το 1943 ιδρύθηκε ακόμη ένα στρατοδικείο μόνον για Έλληνες που λειτούργησε στο τελευταίο πάτωμα του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου. Είχε τον τίτλο «Gericht der Feldkommandantur», η περίφημη «Κομαντατούρα» για τον ελληνικό λαό, η οποία εξαρτάτο από το στρατηγείο.
Υποτίθεται ότι δίκαζε πιο ελαφρά παραπτώματα και κυρίως κλοπές. Το στρατοδικείο του Παρνασσού δίκαζε εκτάκτως στις φυλακές Αβέρωφ ή στον τόπο που υποτίθεται πως είχαν τελεσθεί τα αδικήματα, ενώ όσοι βαρύνονταν με κατηγορίες για σαμποτάζ, κατασκοπεία και χειρισμό πομπών δικάζονταν συχνά στις φυλακές λόγω του φόβου των αποδράσεων. Πλήθος γεγονότων και ηρωικών πράξεων έχουν δει το φως της δημοσιότητας για όσα συνέβησαν στο κτίριο του «Παρνασσού».[4] Κανείς δεν ξέχασε.
14 Μαίου 1943
Τόμοι ολόκληροι μπορούν να γραφτούν για όσα συνέβησαν στο Μέγαρο του Παρνασσού. Τιμής ένεκεν ας αναφερθούμε σε ένα από το πλήθος των ηρωικών γεγονότων που σημειώθηκαν εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, στην είσοδο και στα σκαλιά του Παρνασσού. Ήταν 13 Μαΐου 1943, ημέρα Παρασκευή. Συνερχόταν σε έκτακτη συνεδρίαση το Γερμανικό Στρατοδικείο για να δικάσει με την κατηγορία της κατασκοπείας τον 20χρονο Μυκονιάτη ασυρματιστή Ματθαίο Ανδρόνικο, τον 19χρονο ασυρματιστή από το Γρίμποβο Άρτας Θεόδωρο Λιάκο, τον 25χρονο Μάριο Δανιηλίδη από τη Νέα Σμύρνη και τον 27χρονο δικηγόρο από τον Μελιγαλά Κωνσταντίνο Μπούρα.
Είχαν συλληφθεί επ’ αυτοφώρω να μεταδίδουν σήματα στο στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Ο πατέρας του Ανδρόνικου και μερικοί συναγωνιστές του ήταν στημένοι στη γωνία της εκκλησίας, των Αγίων Θεοδώρων, εκεί απέναντι. Στις 8:30 έφθασε η γερμανική πομπή και άρχισαν να κατεβαίνουν οι μελλοθάνατοι. Ο Μπούρας κατέβηκε τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο, λες και πήγαινε σε πανηγύρι, θαρραλέοι και ψύχραιμοι κατεβαίνουν οι Λιάκος και Δανιηλίδης και τελευταίος ο Ανδρόνικος. Ο πατέρας του τελευταίου δεν συγκρατήθηκε και έτρεξε προς το γιό του. Οι Γερμανοί δεν τον αφήνουν να πλησιάσει. Ο Ανδρόνικος σηκώνει το πουκάμισό του δείχνοντας τα εγκαύματα που του είχαν προξενήσει οι Γερμανοί προκειμένου να μαρτυρήσει.
Ο 20χρονος πατριώτης που ανήκε στο δίκτυο του Τσιγάντε, έδειχνε τις πληγές του θεωρώντας ότι αποτελούσαν για εκείνον παράσημα ανδρείας και φιλοπατρίας. Δεν λύγισε, δεν μαρτύρησε. Ολοι καταδικάσθηκαν σε θάνατο και εκτελέσθηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Σε επιστολή που έστειλε στον πατέρα του, μέσω του ιερέα της Φυλακής, ο Ανδρόνικος έγραψε ότι «είμαι περήφανος ότι εξετέλεσα πλήρως το καθήκον μου προς την Πατρίδα μου. ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ».
Εις μνήμην
Αυτά είχε υπόψη του ο κεντρώος πολιτικός Γεώργιος Ι. Μαύρος (1909-1995), ως υπουργός Δικαιοσύνης το 1946, θα προχωρήσει σε μία συμβολική κίνηση που προκάλεσε αντιδράσεις. Αποφάσισε η πρώτη δίκη εγκληματιών πολέμου ενώπιον Ελληνικού Δικαστηρίου, ενός Ιταλού και ενός Βούλγαρου, να γίνει «δια λόγους συμβολικούς εις την αυτήν αίθουσαν»![5] Η απόφασή του προκάλεσε αντιδράσεις από εκείνους που υποστήριζαν ότι οι συμβολικοί λόγοι δεν δικαιολογούσαν την χρησιμοποίηση της αίθουσας έστω και για μία δίκη.[6] Εντέλει, μετά την εξέγερση της κοινής γνώμης η Κυβέρνηση αποφάσισε να μην διεξαχθεί η δίκη στον «Παρνασσό» αλλά στην αίθουσα της Βουλής.[7]
Είναι ωστόσο χαρακτηριστικό το γεγονός για τη βαθιά επιρροή που είχε ασκήσει στις ψυχές των Ελλήνων η επιλογή των κατακτητών να μετατρέψουν τους χώρους ενός παραδοσιακού πνευματικού Ιδρύματος της χώρας σε χώρους μαρτυρίου, όπου Έλληνες πατριώτες «σέρνονταν κρεουργημένοι από τα μαρτύρια των Ες – Ες και της Γκεστάπο για να ακούσουν την καταδίκη τους».[8] Στις 12 Οκτωβρίου 1988 ο ιστορικός «Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός» τίμησε τη μνήμη των Ελλήνων που καταδικάστηκαν από τα ναζιστικά στρατοδικεία, τα οποία λειτούργησαν στις αίθουσές του κατά την περίοδο της Κατοχής. Την ημέρα εκείνη αποκαλύφθηκε και η μαρμάρινη πινακίδα που εντοιχίστηκε στην είσοδο του κτιρίου και στην οποία αναγράφονται τα εξής: «Το τέμενος τούτο των Μουσών ο ναζί κατακτητής μετέβαλεν εις Στρατοδικείον. Ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός εις μνήμην των Ελλήνων».[9]
Από τον λόγο του Ελευθέριου Γ. Σκιαδά την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2025 κατά τη διάρκεια του Εορτασμού της Επετείου της Απελευθερώσεως των Αθηνών από τα στρατεύματα κατοχής, έμπροσθεν του ΦΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ.
