Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Όσον αφορά στα συνοικέσια και στον έρωτα, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά στα χρόνια της σκλαβιάς, δηλαδή στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Διότι τότε ήταν σκλαβωμένος και ο μικρός φτερωτός θεός, ο οποίος δεν έβρισκε θέση στη ζωή των ραγιάδων και στις καρδιές των νέων. Μία από τις πλέον παράδοξες σελίδες στην ιστορία της κοινωνικής ζωής των Αθηνών, περιέγραψε με θαυμαστή ακρίβεια ο σπουδαίος αθηναιογράφος Χρήστος Αγγελομάτης [1]. Τα συνοικέσια ωστόσο ήταν συνυφασμένα με προλήψεις αλλά και ωραία έθιμα.
«Ελληνίδα νύφη», O.M. v. Stackelberg.
Το προξενιό ήταν το πρώτο κεφάλαιο των διατυπώσεων του γάμου. Τα προξενιά πραγματοποιούσαν συνήθως γυναίκες, σπάνια δε άντρες αναλάμβαναν αυτό το έργο ανιδιοτελώς και μετά από φιλική παράκληση. Υπήρχαν και περιπτώσεις που πραγματοποιούνταν συνοικέσια χωρίς προξενιά, με απευθείας συνεννόηση μεταξύ των οικογενειών. Πάντως, κανόνας ήταν να συνάπτονται τα συνοικέσια με προξενιά. Γι’ αυτό μόλις γινόταν γνωστό ότι κάποιος νέος νυμφευόταν, στην αρχή ρωτούσαν ποια έπαιρνε σύζυγο, ύστερα πόσα έπαιρνε και στο τέλος ποια είχε κάνει το προξενιό.
Οι γάμοι από έρωτα ήταν σπάνιο φαινόμενο. Νέοι και νέες δεν βλέπονταν συχνά, αφού οι τελευταίες ήταν κλεισμένες στα σπίτια τους από τον φόβο των Τούρκων. Κανείς βεβαίως δεν μπορούσε να φανταστεί ανυπακοή στη θέληση των γονιών. Παρά ταύτα υπήρχαν ερωτικά τραγούδια και απαγγέλλονταν ερωτικά δίστιχα, τα οποία συγκινούσαν τη νεότητα. Οι συγκινήσεις όμως έμεναν κατά το πλείστο πλατωνικές. Όσο για τις προξενήτρες είχαν αποκτήσει καταπληκτική ευφράδεια, εφόδιο απαραίτητο για να εξυψώνουν τον νέο στους γονείς της κόρης και τη νέα στους γονείς του υποψήφιου γαμπρού.
«Ζωγράφιζαν» την κόρη ως θαύμα ωραιότητας, το οποίο όμως δεν θα έβλεπε μέχρι τον γάμο ο υποψήφιος σύζυγός της. Ωστόσο το κορίτσι πολλές φορές τον έβλεπε, μέσα από τα καφασωτά, όταν περνούσε κάτω από το παράθυρό της για να δείξει το ενδιαφέρον του. Σώζονται πολλές ιστορίες που περιγράφουν την πονηριά και την επιδεξιότητα της προξενήτρας. Μία απ’ αυτές αναφέρει πως κάποτε μία διάσημη προξενήτρα κατόρθωσε να νυμφεύσει έναν πτωχό και ξένο νέο με μια πάμπλουτη κοπέλα, χωρίς οι γονείς να την κατηγορήσουν ότι τους είπε ψέματα.
Οι γονείς του κοριτσιού την ρωτούσαν αν ο νέος είχε σιτάρι και κριθάρι. Η προξενήτρα απαντούσε: «Αν πάρει (πρόφερε αμ – πάρει) έχει σιτάρι, αν πάρει (αμ – πάρει) έχει κριθάρι». Τα πεθερικά νόμιζαν ότι τους έλεγε πως ο γαμπρός έχει αμπάριο με κριθάρι και σιτάρι και έδωσαν προθυμότατα την κόρην τους.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και ο τρόπος που γινόταν η πρόταση. Η προξενήτρα στην αρχή διατύπωνε την πρόταση στη μητέρα και την κόρη της, η οποία τη δεχόταν αλλά με επιφυλάξεις αφού ο «αφέντης», δηλαδή ο πατέρας, δεν ήξερε ακόμη τίποτα. Η προξενήτρα τότε αποχωρούσε και αν υπήρχαν στο σπίτι και άλλα κορίτσια ανύπαντρα έσερνε δυνατά το πασουμάκι της στο πάτωμα. Η πράξη αυτή θεωρούνταν ως ευχή και για τα άλλα κορίτσια. Σε περίπτωση που η πρόταση δεν γινόταν δεκτή, η αποποίηση διατυπωνόταν με επιφύλαξη για να προληφθούν τυχόν δυσαρέσκειες και να αποφευχθεί η κακογλωσσιά της προξενήτρας. Αξίζει να αναφερθεί πως η προξενήτρα όταν πήγαινε για συνοικέσιο, έπρεπε να φορά παράταιρα πασουμάκια και αργότερα παράταιρες κάλτσες. Μπαίνοντας στο σπίτι φρόντιζε πάντοτε να σαλιώνει το χέρι της και να το κολλά στον τοίχο λέγοντας «Όπως κολλάει το χέρι μου, να κολλήσει κι ο λόγος μου»!
Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Δημοκρατία» 12 Μαρτίου 2018
