Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τα Θεία Πάθη, η Ανάσταση του Κυρίου και η Παναγία είναι θέματα τα οποία απασχόλησαν περισσότερο από κάθε άλλο το σύνολο των μορφών τέχνης, ιδιαιτέρως της περιόδου της Αναγέννησης. Σχεδόν όλοι οι σημαντικοί ζωγράφοι ασχολήθηκαν, έστω μία φορά, με κάποια από τις πτυχές της ζωής του Ιησού. Εξάλλου, γενικότερα, τα μεγάλα θέματα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης προσείλκυσαν πάντοτε τις καλλιτεχνικές μεγαλοφυΐες σε τολμηρές και δύσκολες εκτελέσεις έργων.
Ιδιαιτέρως τα Ευαγγέλια των Παθών έδωσαν στους μεγάλους ζωγράφους υψιπετείς εμπνεύσεις και θέματα για αριστουργήματα. Τα μεγάλα Μουσεία και οι Πινακοθήκες της Ευρώπης, τα Μοναστήρια και οι Εκκλησίες, το Βατικανό και τα μέγαρα διαφόρων Επισκοπών μετατράπηκαν σε τόπους φιλοξενίας θησαυρών ύψιστης Τέχνης εμπνευσμένης από τα Πάθη του Ιησού. Από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Άντονι βαν Ντάικ και τον Χανς Ολμπάϊν μέχρι τον Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, τον Ραφαήλ ή Ραφέλο Σάντσιο και τον Ντιέγο Ροντρίγκες ντε Σίλβα, όλοι κατέθεσαν τις δημιουργίες τους[1].
Ο Μυστικός Δείπνος, Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Δεν είναι εύκολο να απαριθμηθούν τα αριστουργήματα των μεγάλων ζωγράφων που έχουν ως θέμα τους σκηνές από το θείο δράμα. Ορισμένα έργα βεβαίως είναι άξια ιδιαίτερης μνείας τόσο για την αξία τους ως έργα τέχνης, όσο και για το ιστορικό της δημιουργίας τους. Όπως είναι ο «Μυστικός Δείπνος» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, μία τοιχογραφία στην αίθουσα σίτισης της Μονής της Παναγιάς των Χαρίτων στο Μιλάνο. Το έργο που έχει τροφοδοτήσει σενάρια επί σεναρίων ακόμη και επιστημονικής φαντασίας στις ημέρες μας, εξ ου και τα περί «Κώδικα ντα Βίντσι»[2].
Ο ζωγράφος επί μήνες είχε καταπιαστεί με την τοιχογραφία, σπαταλώντας χρόνο στην αγορά, όπου αναζητούσε πρότυπα μορφών ανάμεσα στον όχλο. Το πρόσωπο του Ιησού είναι το λιγότερο επεξεργασμένο αλλά έχει όλη τη θεία έκφραση της εγκαρτέρησης. Το άφησε ημιτελές ακούγοντας τη συμβουλή φίλου του που είπε πως είχε δώσει υπέργεια έκφραση στα πρόσωπα των Αποστόλων. Και εξέφραζε αμφιβολία αν θα απέδιδε τη διαφορά τους με την θεϊκή μορφή του Χριστού. Ο ντα Βίντσι εκτίμησε την αξία της συμβουλής του και δεν έθιξε πλέον την μορφή του Σωτήρα.
Ωστόσο, τους ιστορικούς της Τέχνης έχει απασχολήσει ιδιαίτερα ένα έργο του Γαβριήλ φον Μαξ (Gabriel Cornelius Ritter von Max, 1840-1915). Πρόκειται για κεφαλή του Ιησού που δημιουργήθηκε βάσει φωτογραφίας την οποία είχε τραβήξει ο Ξενοφών Βάθης και απεικόνιζε κομμένα κεφάλια Ελλήνων ληστών! Το θέμα του πίνακα αυτού του Γαβριήλ Μαξ έχει απασχολήσει και τη σύγχρονη προχειρογραφία που κατακλύζει το διαδίκτυο και ισχυρίζεται ότι πρόκειται περί έργου του Νικολάου Γύζη! Οπότε απαιτείται να αποκατασταθεί η πραγματικότητα[3].
Κεφαλή του Ιησού, Γαβριήλ Μαξ.
Το 1870 πραγματοποιήθηκε η γνωστή ληστεία που έμεινε στην ιστορία ως «Η Σφαγή του Δήλεσι» ή «Το Δράμα του Ωρωπού» και οδήγησε εντέλει στην πτώση της Κυβέρνησης Θρασύβουλου Ζαΐμη. Η κατάληξη ήταν να κοπούν τα κεφάλια των ληστών και να εκτεθούν «προς παραδειγματισμόν» στο Πολύγωνο, δηλαδή στο Πεδίον του Άρεως. Ένας από τους γνωστούς φωτογράφους των Αθηνών, ο Ξενοφών Βάθης, έσπευσε να φωτογραφίσει τα κομμένα κεφάλια και να παραδώσει τις εικόνες στην αιωνιότητα.
Μία από αυτές τις φωτογραφίες δώρισε ο Νικηφόρος Λύτρας στον Γαβριήλ Μαξ[4], γνωρίζοντας πως ο συμμαθητής και συνάδελφός του διακρινόταν για τις δημιουργίες νεκρών και ασθενικών. Ο Μαξ με τη σειρά του σε μία από τις εικόνες βρήκε τα χαρακτηριστικά που του ενέπνευσαν τη δημιουργία κεφαλής του Σωτήρος που προκάλεσε θαυμασμό. Θεωρείται σημαντικό έργο, από τα νεότερα των μεγάλων ζωγράφων και περιβλήθηκε με τους δικούς του θρύλους. Όπως ότι βλέποντας τον πίνακα από κοντά οι οφθαλμοί του Κυρίου φαίνονται κλειστοί, ενώ από κάποια απόσταση φαίνονται μισόκλειστοι και σβησμένοι.
