Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Κορίτσι με σκύλο, αρχές 20ού αιώνα.
Συμπληρώνονται φέτος ενενήντα χρόνια από την καθιέρωση και στη χώρα μας της «Παγκόσμιας Ημέρας των Ζώων», η οποία εορτάστηκε για πρώτη φορά στις 4 Οκτωβρίου 1933. Ανεπίσημα ο εορτασμός είχε ξεκινήσει από τα μέσα σχεδόν της δεκαετίας του 1920, επισήμως δε και διεθνώς από το 1931. Η 4η Οκτωβρίου επελέγη διότι γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης, του ανθρώπου που εξύμνησε κάθε μορφή ζωής και αποκαλούσε τα ζώα «αδέλφια» του. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν πως η 4η Οκτωβρίου συμπίπτει και με τον εορτασμό της μνήμης του Ιερόθεου, του πρώτου Επισκόπου των Αθηνών, ο οποίος υπήρξε μέγας φίλος και προστάτης των ζώων. Σύμφωνα με τους βιογράφους του επαναλάμβανε συχνά το ρητό: «εις γαρ ψυχήν μη φιλόζωον ούτε εισελεύσεται σοφία»[1].
Βεβαίως ο θεσμός της ζωοφιλίας είναι παλαιότατος. Ωστόσο, η αγάπη προς τα ζώα στα αρχαία χρόνια δεν είχε τη μορφή που πήρε στις ημέρες μας. Ενδεικτικές ίσως του ανώτερου πολιτισμού των κοινωνιών εκείνων είναι οι αυστηρές ποινές που προέβλεπαν οι νόμοι των ελληνικών πολιτειών των τελευταίων χρόνων προ Χριστού, εναντίον εκείνων που βασάνιζαν τετράποδα πλάσματα. Αλλά και το «Κυνός Σήμα» της Σαλαμίνας, το περίφημο εκείνο μνημείο όπου έθαψε τον προσφιλή του σκύλο ο Ξάνθιππος, δεν ανεγέρθηκε από ματαιοδοξία. Ανεγέρθηκε χάρη στην αγάπη του πατέρα του Περικλή για τον τετράποδο σύντροφό του, ο οποίος πνίγηκε στη θάλασσα. Τέλος, η ατιμωτική αποκήρυξη του αρχαίου αρεοπαγίτου, ο οποίος σκότωσε ένα σπουργίτι που έπεσε προ του Αρείου Πάγου για να γλιτώσει από ένα γεράκι, οφειλόταν στην αγανάκτηση των συναδέλφων του.
«Παίζοντας με τη γάτα». Ελαιογραφία Απόστολου Γεραλή (1886-1983).
Όσο για την νεότερη Ελλάδα, αμέσως μετά την αποκατάσταση του ελληνικού βασιλείου σημειώθηκαν οι πρώτες ζωοφιλικές κινήσεις, ρομαντικές και ελάχιστες, ίσως, αλλά ελπιδοφόρες για ένα κράτος που γεννιόταν μέσα από τις στάχτες του. Πάντως, η πραγματική ιστορία του ζωοφιλικού κινήματος και η προσπάθεια δημιουργίας φιλοζωϊκής συνείδησης συνδέθηκαν με την ίδρυση της «Εταιρείας προς Προστασίαν των Ζώων». Αποτελούσαν πλέον παρελθόν ο δημοτικός κυνοφύλακας που σκότωνε τα δύστυχα τετράποδα με το ρόπαλό του, ο φριχτός μπόγιας που τα έκαιγε σε ειδικό κλίβανο αλλά και οι φόλες που αποτελούσαν κάποτε θεσμοθετημένο μέσο εξόντωσής τους.
Από τις πιο όμορφες στιγμές της ζωοφιλίας στο σύγχρονο ελληνικό κράτος ήταν η προπολεμική εγκύκλιος, την οποία εξέδωσε η Εκκλησία της Ελλάδος επισημαίνοντας πως «η τυραννική προς τα ζώα συμπεριφορά και ο βασανισμός αυτών είναι πάντοτε εκδήλωσις κακών ψυχικών διαθέσεων και διεστραμμένου χαρακτήρος απολίτιστων ανθρώπων». Η εγκύκλιος, την οποία υπέγραφε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος, παρέθετε αποσπάσματα ιερών κειμένων, εξέφραζε τη στήριξη της Εκκλησίας στον εορτασμό της «Παγκόσμιας Ημέρας των Ζώων» και παράγγελλε να ενημερωθούν από άμβωνος οι χριστιανοί για να στηρίξουν το έργο της «Ελληνικής Εταιρείας προς Προστασίαν των Ζώων»[2].
Όταν καθιερωνόταν η ημέρα του εορτασμού στην Ελλάδα, το 1933, τα αρνιά σωριάζονταν ακόμη στα αμπάρια των πλοίων ολόκληρα 24ωρα, το ένα πάνω στο άλλο, χωρίς τροφή ή χώρο για να γονατίσουν και να αναπαυτούν. Οι χωρικοί τριγυρνούσαν ακόμη στην αγορά έχοντας κρεμασμένες τις όρνιθες με το κεφάλι προς τα κάτω, ενώ από τις πλέον αγαπημένες ενασχολήσεις των αγυιόπαιδων, για πολλά χρόνια ακόμη, ήταν να κόβουν τις ουρές σε δυστυχισμένες γάτες και σκύλους. Ο πρώτος εορτασμός ξεκίνησε με μήνυμα του Πρωθυπουργού της χώρας Παναγή Τσαλδάρη που τόνιζε πως «η ύπαρξη των ζώων και η προστασία τους συνδέονται με την ευημερία της ανθρωπότητος»[3].
