Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Σπάνιο φωτογραφικό τεκμήριο από τα Θεοφάνεια στο Θησείο. Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται η Στέρνα και η εξέδρα που στηνόταν για την τελετή. Δεξιά διακρίνονται οι πρόσκοποι και το περίπτερο της Πλατείας (1952). Φωτογραφικό αρχείο Γεωργίου Χιώτη (Σύλλογος των Αθηναίων).
Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία 1950 η εορτή των Θεοφανείων, τα Φώτα, είχαν τον δικό τους χαρακτήρα για τις γειτονιές κάτω από την Ακρόπολη. Κυριαρχούσαν βεβαίως οι τελετές στον Πειραιά και στη Δεξαμενή των Αθηνών, αλλά δύο γειτονιές της πρωτεύουσας έμοιαζαν να αυτονομούνται. Ήταν η ευρύτερη περιοχή του Ψυρρή και του Μεταξουργείου που γιόρταζε στην πλατεία Κουμουνδούρου και η ευρύτερη περιοχή της Βλασσαρούς, του Θησείου και των Πετραλώνων που γιόρταζαν στην πλατεία Θησείου και στην περίφημη Στέρνα της.
Αγιασμός των υδάτων στη στέρνα του Θησείου (1952). Φωτογραφικό αρχείο Γεωργίου Χιώτη (Σύλλογος των Αθηναίων).
Ο εορτασμός παρουσίαζε ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια λόγω της οπτικής επαφής με την Ακρόπολη. Η Στέρνα, η οποία είχε δημιουργηθεί από τη δεκαετία 1880, φιλοξενούσε την τελετή ρίψης του Σταυρού. Στη βορειοδυτική πλευρά της στηνόταν μία εξέδρα που ήταν πάντα διακοσμημένη με σημαίες και μύρτα. Είχαν φροντίσει βεβαίως να είναι πεντακάθαρη και λαμπερή, αντίθετα με ότι συνέβαινε σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Η μπάντα επιστρέφει στον Ναό μέσω της οδού Αγίας Μαρίνης η οποία είναι ακόμη χωματόδρομος (1952). Φωτογραφικό αρχείο Γεωργίου Χιώτη (Σύλλογος των Αθηναίων).
Την τελετή χοροστατούσε Μητροπολίτης και ο ιερέας της Αγίας Μαρίνης, ενώ σχεδόν πάντα μια ιδιωτική μπάντα συνόδευε τον εορτασμό. Το θέαμα του ιερέα να κατεβαίνει με την πομπή από τον βράχο του Αστεροσκοπείου ήταν εξαιρετικό. Οι περιγραφές από τις αρχές του 20ού αιώνα είναι γραφικές: «Σμήνη γυναικοπαίδων είχον καταλάβει πρωί-πρωί τον πέριξ του Θησείου χώρον με μπουκαλάκια και διάφορα άλλα δοχεία εις τας χείρας διά να γεμίσουν με το αγιασθησόμενον νερό της στέρνας». Ο εορτασμός συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία 1950.
Πανοραμική άποψη της Πλατείας του Θησείου με τη Στέρνα και τον οδικό κόμβο (αρχές δεκαετίας 1930).
* Από το υπό έκδοση βιβλίο του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά «Στα Δυτικά των Αθηνών».
